آشنایی با گلخانه تولید نشای پیوندی

گلخانه تولید نشای پیوندی: در راستای آشنایی با گلخانه های تولید نشای پیوندی باید مطرح کرد: امروزه با رشد جمعیت و نیاز روز افزون به غذا، از مکانیزاسیون در کشاورزی بیش از پیش استفاده می شود. نیاز به تهیه و تامین تناژ بالای محصولات ما را بر آن میدارد تا از روش های نوین برای بهبود عملکرد در کنار افزایش سطح استفاده نماییم. یکی از این روش های نوین البته در کشور ما، استفاده از شیوه پیوندزدن نشا برای تهیه نشای پیوندی است.

پیوند نشا در دنیا سابقه 50 ساله دارد درحالی که در ایران علم جدیدی است و علی رغم گستره بالای زمین های کشاورزی، بسیار محدود استفاده می شود. درحالی که در کشور مشکلات بسیار زیادی گریبان کشاورزان را گرفته از جمله کاهش شدید منابع آبی و فرسایش پیشرفته خاک، همچنین افزایش بی سابقه قیمت نهاده ها و بذور، بیکاری گسترده و عواقب ناشی از آن و همچنین مشکلات زیاد بر سر راه کشاورزان برای عرضه و صادرات تولیدات کشاورزی در دنیا (به دلیل میزان بالای سموم و کودهای شیمیایی در محصولات زراعی ایران اغلب خریدار جهانی ندارند) و بسیاری از این مشکلات به کمک تکنولوژی پیوندزدن نشا قابل کنترل و بهبود هستند.

ضروریست هر چه سریع تر و با جدیت بیشتر به “تولید مکانیزه نشا” و “نشای پیوندی” روی آوریم و در وهله اول به عنوان یک فرصت جدید اشتغال زایی و در وهله بعدی به عنوان یک راهکار در جهت توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی این مسائل را مورد توجه قرار دهیم. این امر با افزایش و رونق گلخانه تولید نشای پیوندی در کشور محقق خواهد شد.

مزایای پیوند زدن نشا

1: افزایش مقاومت در برابر انواع بیماری های خاکزاد و آفات: با استفاده از پایه های مقاوم، می توان تا حد زیادی آلودگی به نماتدها، شیوع بیماری های قارچی، باکتریایی و ویروسی را کاهش داد.

2: افزایش عملکرد: با استفاده از تاثیر پایه بر روی پیوندک می توان عملکرد و کیفیت میوه را افزایش داد.

3: افزایش مقاومت در برابر تنش های محیطی: با استفاده از پایه های مقاوم می توان گیاهان پیوند شده را در برابر تنش های محیطی از جمله کم آبی، شوری خاک و آب و تنش های دمایی مقاوم کرد.

4: کاهش استفاده از کودهای شیمیایی: با انتخاب پایه های دارای سیستم ریشه ای قوی، برای جلوگیری از رشد بیش از حد برگ و ساقه، مصرف کودهای شیمیایی در گیاهان پیوندی روی این پایه ها کاهش داده می شود.

5: افزایش قدرت رشد گیاه و طول دوره برداشت محصول: با استفاده از تاثیر پایه بر روی پیوندک، می توان رشد گیاه و طول دوره برداشت اقتصادی محصول را افزایش داد.

6: کاهش مصرف سموم و مواد ضدعفونی کننده خاک: گسترش استفاده از پایه های مقاوم به همراه عملیات مدیریت تلفیقی آفات، نیاز به استفاده از مواد شیمیایی ضدعفونی کننده خاک (مانند متیل بروماید) را کاهش و با توجه به بالا رفتن مقاومت گیاهان پیوندی در برابر آفات و بیماری ها، میزان مصرف سموم به شدت کاهش می یابد.

–

اهداف تولید نشای پیوندی

تولید نشای قوی و سالم- تولید تمام فصل سبزی های میوه ای- افزایش سطح زیر کشت تولید سبزی های میوه ای- تولید محصول سالم (با کاهش مصرف سموم و کود شیمیایی)

–

ترتیب فرآیند تولید نشای پیوندی

1. تولید نشای پایه و پیوندک
2. عمل پیوندزنی
3. عمل التیام و سازگاری گیاه پیوندی
4. ادامه رشد و عمل مقاوم سازی گیاه پیوندی پیش از انتقال به محل اصلی

اصطلاحاتی که در این مقاله با آن رو برو هستیم را در این قسمت مختصر معرفی می کنیم.

نشا- پیوندزدن- اتاقک پیوند- اتاقک التیام و سازگاری

نشا (seedling): گیاهی کوچک دارای 6-4 برگ که در محیطی مناسب رشد نموده، سالم و قوی و عاری از بیماری و آفت باشد.

پیوندزدن (Grafting): مفهوم پیوند زدن در گیاهان به این صورت است که قسمت های رویشی دو گیاه پایه و پیوندك به هم جوش میخورند.

اتاقک پیوند (Grafting Room): محیطی ایزوله درون گلخانه است که عملیات پیوند زنی دو گیاه پایه و پیوندك درشرایط کاملا کنترل شده انجام می شود.

اتاقک التیام (ترمیم) و سازگاری: مکانی است که گیاهان پیوند شده تا زمان جوش خوردن محل پیوند و سازگار شدن با شرایط محیطی در این مکان و تحت شرایط محیطی کنترل شده نگهداری می شوند.

گلخانه تولید نشای پیوندی نیاز به امکاناتی دارد که در این قسمت بیان خواهیم کرد:

این گلخانه باید مجهز به “اتاقک پیوند (محیط یا فضای مخصوص عملیات پیوندزنی)”، “اتاقک التیام (ترمیم) و سازگاری” نشا با تجهیزات جانبی آن ها باشد.

دستگاه رطوبت ساز: برای تامین رطوبت خصوصا در اتاقک التیام به این دستگاه احتیاج هست.

سامانه نوین آبیاری: به صورت بوم آبیاری که بهترین گزینه برای آبیاری نشا است.

سیستم کاهنده نور: نیاز به تعبیه پرده سایه انداز برای گلخانه تولید نشا و نشا پیوندی

دستگاه پیوندزن نشا: در صورت امکان تهیه دستگاه پیوندزن نشا برای گلخانه انجام پذیرد. در غیر این صورت نیروی کارگری ماهر به تعداد زیاد مورد نیاز است.

ابزارهای پیوندزنی: انواع گیره های پیوند، لوله ها، نوارها، پین ها، قیم های مخصوص نشا و . . .

نکته: در هر گلخانه تولید نشای پیوندی بهتر است حداقل نیمی از فضای گلخانه به تولید نشاهای پایه و پیوندک اختصاص یابد.

اتاقک پیوند: محیط یا فضای مخصوص عملیات پیوندزنی- فضایی است در داخل یا بیرون از محیط گلخانه که عملیات پیوندزنی دو نشای پایه و پیوندک در این مکان انجام می شود. مساحت این اتاقک برحسب ظرفیت تولید نشای پیوندی در روز تعیین می شود. حداقل ابعاد اتاقک پیوند به ازای تولید روزانه 600-500 عدد نشای پیوندی یا به ازای هر کارگر پیوندزن 5/1 متر مربع درنظر گرفته می شود. در چنین مکانی رعایت اصول بهداشتی برای جلوگیری از انتشار آلودگی بسیار ضروریست و در صورت عدم استفاده از ماشین پیوندزن حتما به کارگر ماهر و کارآزموده نیاز است.

–

الزامات اتاقک پیوند

یکی از مکان های اصلی عملیات پیوند زنی در گلخانه تولید نشای پیوندی مکانی است به نام اتاقک پیوند. در این اتاق مواردی می بایست رعایت شود که برخی از آنها شرح داده شده اند:

1. اتاقک پیوند باید ایزوله باشد و به نحوی طراحی شود که از نظر تردد، کنترل آلودگی محیط بیرونی و شرایط بهداشتی یک محیط کاملا بهداشتی و مناسب کار پیوند باشد.
2. تردد کنترل شده و استفاده از لوازم و تجهیزات ضد عفونی (در ربات پیوندزن نشا معمولا یک اسپری ضدعفونی تعبیه شده و در هر برش تیغه ها ضدعفونی می شوند)
3. در صورت کار پیوندزنی دستی نیاز به تعبیه میزهای کار آزمایشگاهی هست. در صورت استفاده از ماشین پیوندزن میز آزمایشگاهی احتیاج نیست.
4. رویه میزهای کار از جنسی باشد که به آسانی تمیز شود و مقاوم در برابر مواد ضدعفونی کننده باشد.
5. اتاقک پیوند دارای کف قابل شستشو، مستحکم، کاملا صاف و قابل ضدعفونی باشد.
6. اتاقک پیوند تمیز و با حداقل اختلافات جریان هوا باشد.
7. برای جلوگیری از آلودگی تعداد ورودی حداقل تعبیه شود.
8. مجهز به دستگاه رطوبت ساز باشد.
9. دما بین 18-15 درجه سانتی گراد تنظیم شود.
10. رطوبت نسبی محیط بین 85-80 درصد تنظیم شود.
11. تهیوه ایده آل انتخاب شود.

–

اتاقک التیام و سازگاری

این اتاقک در گلخانه تولید نشای پیوندی مکانی است که گیاهان پیوند زده شده را حدود یک هفته نگهداری می کنند تا محل پیوند جوش خورده و گیاه کم کم به شرایط عادی برگردد. معمولا ظرف مدت 2 روز محل پیوند جوش میخورد و سپس مدتی دیگر در این مکان تحت مراقبت می ماند (5 روز) تا کاملا با شرایط محیطی سازگار شود. این اتاقک در داخل گلخانه یا فضایی مجزا ساخته می شود. کف اتاقک التیام و سازگاری باید از مواد قابل شستشو و ضدعفونی ساخته شود. همچنین ایزوله، کاملا بهداشتی و شرایط محیطی قابل کنترل داشته باشد. اتاقک التیام و ترمیم به دو صورت احداث می شود: تونلی با پوشش پلاستیکی و یا اتاقکی با اسکلت بتنی و مجهز به سیستم الکتریکی خودکار. ما در این مقاله نوع تونلی با پوشش پلاستیکی را مشروح توضیح خواهیم داد.

اتاقک التیام (ترمیم) با ساختار تونلی: از یک اسکلت تونل ساخته شده که پوشش هایی روی آن قرار می گیرد.

–

اسکلت تونل: میزهایی حداقل به ابعاد 3*5/1 که سقف آن کمانی به ارتفاع یک متر است. با میله گردهایی از جنس گالوانیزه (ضدزنگ) و به طول 3 متر، این کمان ساخته می شود.

پوشش تونل: این پوشش خود متشکل از سه لایه می باشد که از سمت داخل به بیرون عبارتند از:

لایه اول (لایه داخلی): کار این لایه حفظ رطوبت محیط داخل (فضای درونی) تونل می باشد. جنس این لایه از پلاستیک شفاف به ضخامت 3/0 میکرون است. کف و کل تونل باید با این پلاستیک شفاف پوشانده شود.

لایه دوم (لایه میانی): لایه سایه انداز است که خود متشکل از 3 لایه است. لایه ها به ترتیب از سمت داخل تونل به بیرون عبارتند از: توری 80% ، توری 60% و توری 50% .

لایه سوم (لایه بیرونی): مالچ پلاستیکی دو لایه می باشد که یک رویه آن نقره ای و رویه دیگر آن مشکی است. در زمان نصب این پوشش باید توجه شود که حتما رویه نقره ای آن به سمت خارج و رویه مشکی آن به طرف داخل تونل قرار گیرد. نحوه پلاستیک کشی روی تونل باید طوری انجام شود که پوشش های تونل کاملا کیپ و بدون هر گونه درز باشد. پلاستیک کشی باید از طول صورت گیرد (به اصطلاح اتوبوسی کشیده شود) و نقطه هم پوشانی پلاستیک ها (پوشش ها) روی سقف تونل قرار گیرد تا بعدا امکان تهویه تونل فراهم باشد. پلاستیک کشی باید دو تکه ای باشد (به عبارتی پوشش نباید یکسره و یکپارچه باشد، تا بعدا عمل تهویه تونل امکان پذیر باشد.